به گزارش نفیرنفت | شبکه خبری صنعت نفت ایران؛کاهش خام فروشی و تبدیل نفت و گاز به فرآورده های پتروشیمی، یکی از مسائل اساسی اقتصاد کشور است که در یک دهه اخیر و با طرح مساله «اقتصاد مقاومتی» مورد تاکید رهبر معظم انقلاب نیز قرار گرفته است. یکی از مهمترین نمادهای جلوگیری از خام فروشی در کشور، صنعت پتروشیمی است. تبدیل نفت و گاز به فرآورده های پتروشیمی، هم ارزش افزوده بیشتری نصیب کشور می کند و هم موجب تقویت صنایع پایین دستی در کشور می گردد. در واقع تکمیل چرخه زنجیره ارزش در صنعت پتروشیمی، مهمترین راهکار برای ایجاد رونق اقتصادی، اشتغالزایی و افزایش درآمدهای کشور است.

این موضوع مورد تاکید مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی نیز قرار گرفته است. مرتضی شاهمیرزایی در مقاطع زمانی مختلف در مورد ضرورت های کاهش خام فروشی و تکمیل زنجیره ارزش در صنعت پتروشیمی سخن گفته است؛ از جمله در نشستی با حضور جمعی از مدیران عامل شرکتهای پتروشیمی مستقر در عسلویه گفته بود: “تکمیل زنجیره محصولات و ایجاد ارزش افزوده باید با هدف کاهش خام فروشی مدنظر باشد و این موضوع به معنای آغاز دوره‌ای تازه از فعالیت‌های این صنعت ارزش‌آفرین است.”

مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی نیز در ششمین دوره مسابقات سراسری قرآن کریم ویژه کارکنان وزارت نفت “یادواره شهدای شرکت ملی صنایع پتروشیمی” باز هم بر این موضوع تاکید کرد و گفت: “وجود ذخایر و منابع نفتی و گازی فراوان در کشور باید پشتوانه توسعه متوازن صنعت پتروشیمی باشد و تنها مسیر تکامل صنعت نفت، تکمیل زنجیره ارزش صنعت پتروشیمی است. باید فرورده آوری نفتی و پالایشگاهی در راستای جلوگیری از خام فروشی، به محصولات با ارزش پتروشیمی تبدیل شود. امروزه می توان از طریق تبدیل یک بشکه نفت خام به محصولات پتروشیمی، ضمن کسب ارزش افزوده فراوان، ارزآوری ۷ تا ۸ هزار دلاری نیز برای کشور کسب کرد. به زودی تقاضای بازار ها برای فرآورده های نفتی به دلیل تولید محصولات جدید و تجدیدپذیر و نیز مسائل زیست محیطی کم خواهد شد، بنابراین می توان با توسعه صنعت پتروشیمی از طریق تکمیل زنجیره ارزش صاحب بازارهای جهان شویم.”

همچنین، مرتضی شاهمیرزایی در نشستی که با اعضای کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی با وزیر نفت داشت، با بیان اینکه “سیاست کنونی صنعت پتروشیمی بر پایه تکمیل زنجیره ارزش در این صنعت استوار است”، اظهار کرده است: “هدف ما این است که تا چند سال آینده زنجیره ارزش در صنعت پتروشیمی ایران را تکمیل کنیم.  “

سخنان معاون وزیر نفت در امور پتروشیمی نشان دهنده جایگاه مهم توسعه صنایع تکمیلی و تقویت چرخه زنجیره ارزش در شرکت ملی صنایع پتروشیمی است که این مهم می تواند روند صنعت پتروشیمی را وارد مرحله جدیدی از “توسعه” کند.

مجموعه فعالیت هایی که در سالهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی برای توسعه صنعت پتروشیمی در کشور صورت گرفته، موقعیتی ممتاز به این صنعت بخشیده و بویژه در دوره تحریم که کشور با مشکلات فراوانی در مسیر بازگشت ارز به کشور مواجه بود، صنعت پتروشیمی مهمترین یاریگر و بازوی دولت ها بوده است.

 اما اکنون در دوران جدید حیات پتروشیمی، لازم است بر روی موضوع تکمیل زنجیره ارزش و توسعه صنایع پایین دستی، تمرکز بیشتری انجام شود که نشانه های موجود در شرکت ملی صنایع پتروشیمی حاکی از اولویت بالای این موضوع نزد مدیران عالی صنعت پتروشیمی است.

واقعیت این است که صنایع پایین دستی، از نظر ایجاد ارزش افزوده، رونق تولید و بویژه اشتغالزایی، به مراتب پیشروتر از صنایع بالادستی هستند؛ مشروط به آنکه مورد توجه بیشتری قرار گیرند و از منظر سیاستگذاران، در زمره صنایع فرعی قلمداد نشوند.

همواره از ضرورت تکمیل زنجیره ارزش در صنعت پتروشیمی سخن می گوییم اما کمتر به جوانب مختلف این موضوع و پیش نیازهای آن دقت می کنیم. در صورت تکمیل زنجیره ارزش و تقویت صنایع پایین دست و تکمیلی در صنعت پتروشیمی و همچنین تامین کل نیاز آنها به خوراک توسط واحدهای بالادست، تحرک بالایی در اقتصاد کشور ایجاد می شود و رونق اشتغال را به همراه دارد.

در واقع اشتغالزایی اصلی در صنعت پتروشیمی، نه درمجتمع های پتروشیمی، بلکه در صنایع پایین دست شکل می گیرد و برای کشور ما با نرخ بیکاری همچنان دورقمی، تقویت صنایع تکمیلی پتروشیمی می تواند نقش مهمی در رفع این معضل و همچنین ایجاد رونق اقتصادی داشته باشد.

حوزه فعالیت صنایع پایین دستی به حدی گسترده است که می توان سرمایه گذاران مختلف را با عناوین و تخصص ها و حتی سرمایه های مختلف، در آن جذب کرد. بخش پایین دستی صنعت نفت (مشتمل بر نفت، فرآورده های نفتی، گاز و پتروشیمی) حوزه ای گسترده است که ارتباط بسیار نزدیکی با مردم دارد چراکه محصولات تولیدی در صنایع پایین دستی، به طور مستقیم توسط مصرف کنندگان مورد استفاده قرار می گیرد. گستره فعالیت های صنایع پایین دستی از عرضه نفت و فرآورده های نفتی و گاز و مشتقات آن، تا محصولات تولید شده بر مبنای پتروشیمی ها و در مجموع، بسیاری از اقلامی که از نفت و گاز و مشتقات آن تولید می شود در بر می گیرد. حتی در حوزه ای وسیع تر، حوزه انتقال و عرضه محصولات اصلی تولیدی هم در زمره صنایع پایین دستی قرار می گیرد که البته کشورهای مختلف تولیدکننده نفت و گاز، سیاستهای متفاوتی در قبال آن دارند.

بنابراین در یک نگاه، صنایع پایین دستی نفت، به حدی حوزه جذاب و دارای گستره وسیعی است که امکان فعالیت در آن توسط تمامی سرمایه گذاران بخش خصوصی بر مبنای علایق، تخصص ها و سرمایه های متفاوت آنها وجود دارد. اتفاقا در شرایط تحریم، بخش خصوصی می تواند در حوزه های گسترده ای از صنایع پایین دستی نفت و صنایع وابسته فعال باشد و نقش خط شکن تحریم را بازی کند. وقتی می گوییم تحریم را دور می زنیم، یا وقتی می گوییم باید از خام فروشی دست برداریم، نقطه ای که این دو را به هم متصل می کند، بخش خصوصی است و اتفاقا بهترین منبع اتصال، صنایع پایین دستی است که بخش خصوصی ما توان فعالیت در آن را دارد.

صنایع پایین دستی پتروشیمی بهترین موقعیت برای فعالیت بخش خصوصی است و نه تنها سود و منفعت حضور فعال بخش خصوصی در صنایع پایین دستی، عاید مجموعه نفت می شود تا در شرایطی همچون تحریم یا سایر محدودیت ها از آن استفاده کند، بلکه زمینه ساز رشد اقتصادی، رونق اقتصادی و بویژه اشتغالزایی گسترده در کشور می شود؛ حوزه هایی که به دلیل تفاوت ماهوی صنایع بالادستی و پایین دستی نفت، در بخش پایین دست بهتر می توان نتیجه گرفت.

این امر بویژه در حوزه اشتغال زایی قابل توجه است؛ به گونه ای که با سرمایه گذاری به مراتب کمتر از صنایع بالادستی در صنایع پایین دستی، می توان اشتغال به مراتب بیشتری را ایجاد کرد.

شرکت ملی صنایع پتروشیمی عزم خود را برای توسعه صنایع پایین دست و تکمیل زنجیره ارزش جزم کرده اما توسعه صنایع پایین دست و تدارک بازار مناسب برای تولیدات آن، مستلزم یک عزم همگانی در دولت و مجلس بویژه در بخشهای مرتبط با وزارت صنعت است تا شاهد تسریع و تسهیل در تکمیل زنجیره ارزش صنعت پتروشیمی باشیم.