با افزایش اهمیت نقش چین در بخش جهانی گاز طبیعی مایع، ابعاد انرژی در روابط چین و قطر به طور قابل توجهی عمیق تر شده است. این تغییر در شرایطی رخ می دهد که تنش های فزاینده در روابط چین با دو رقیب اصلی قطر در بازار صادرات ال ان جی یعنی استرالیا و ایالات متحده قابل مشاهده است. در مقابل این پس‌زمینه، پکن، دوحه را به عنوان یک شریک با ثبات فزاینده انرژی و هدف سرمایه‌گذاری در منابع می‌بیند.

ثبت معاملات

در ۲۰ ژوئن، قطرانرژی(شرکت نفت و گاز دولتی قطر) و شرکت ملی نفت چین، قراردادی ۲۷ ساله برای تامین سالانه چهار میلیون متریک تن گاز طبیعی مایع امضا کردند. این اقدام پس از توافق ۲۷ ساله مشابه بین قطر انرژی و شرکت نفت و شیمی چین (سینوپک) صورت می گیرد که نوامبر گذشته امضا شد. در آن زمان، این قرارداد طولانی ترین قرارداد تامین ال ان جی بود که تا به حال امضا شده بود. از طرفی، چین در رقابت برای تامین منابع از پروژه توسعه میدان شمالی، سهم قطر از بزرگترین میدان گازی جهان، به خوبی عمل می کند.

شرکت ملی نفت چین همچنین سهامی را در توسعه شرق پروژه ال ان جی میدان شمالی به عنوان بخشی از توافقنامه دیگری که در ۲۰ ژوئن امضا شد، دریافت کرده؛ در حالی که سهم ۵ درصد از قطار ال ان جی با ظرفیت سالانه ۸ میلیون تن قابل مشاهده است.

نکته قابل توجه بیشتر این است که سینوپک در ۱۲ آوریل اولین غول انرژی آسیایی بود که خود را به عنوان یکی از شرکای ارزش افزوده در پروژه میدان شمالی قطر معرفی کرد. هنگامی که قطرانرژی و شرکت ملی نفت چین هفته گذشته قرارداد خود را امضا کردند، سعد الکعبی، وزیر انرژی قطر و مدیر عامل قطرانرژی اعلام کرد: امروز ما در حال امضای دو قرارداد هستیم که روابط قوی ما را با یکی از مهم ترین بازارهای گاز در جهان و بازار کلیدی برای محصولات انرژی قطر بیشتر خواهد کرد.

با وجود آنکه این توافقات جدید و منحصر به فرد هستند، اما چندان تعجب آور و سورپرایز کننده نیستند، زیرا این توافق مورد جدیدی در روابط پکن و دوحه نیست. در همین راستا، دکتر دیوید رابرتز، استادیار در کالج کینگ لندن، معتقد است که روند و جهت کلی رابطه عبارت است از داشتن روابط انرژی طولانی تر و مهم تر بین چین و قطر، ضمن اینکه چین کشوری است که به واردات انرژی زیادی نیاز دارد و این موضوع بدان معناست که آنها مایل به ایجاد روابط بالا و پایین و در سراسر خاورمیانه هستند و قطر بخش مهمی از این رابطه است.

علاوه بر آن، دکتر مهران کامروا، استاد دانشگاه جورج تاون قطر بر این باور است که قرارداد ۲۷ ساله ال ان جی قطر انرژی و شرکت نفت چین بر توجه بلندمدت پکن به خلیج فارس و تمایل این کشور برای ایجاد روابط تجاری و در نتیجه سیاسی با بازیگران منطقه در طول زمان تاکید می‌کند، ضمن اینکه چین یک بازار تجاری قابل اعتماد و همچنین یک وزنه متعادل مفید برای تسلط اقتصادی و سیاسی ایالات متحده در منطقه است.

وی استدلال کرده که اگرچه قطری ها سرمایه گذاری خود را در صادرات ال ان جی بسیار افزایش داده اند، اما دوحه در یافتن مشتریان بلندمدت در بخشی که قطر به آن عادت کرده است با مشکل مواجه شده است. نرخ های بیمه برای کالاهای عبوری از خلیج فارس بالا است و برخی از مشتریان معمول ال ان جی قطر مانند کره جنوبی تمایلی به امضای قراردادهای بلندمدت ندارند. بنابراین، این توافق برای قطر بسیار مهم است.

دکتر استیون رایت، دانشیار روابط بین الملل در دانشگاه حمد بن خلیفه نیز توضیح داده که در بحبوحه بی‌ثباتی بزرگ در بخش‌هایی از غرب آسیا، معاملاتی مانند معامله بین قطرانرژی و شرکت ملی نفت چین نشانی از قصد پکن برای گسترش حضور خود عمدتاً از طریق تجارت و نه از طریق نیروی نظامی است. هم برای قطر و هم برای چین، این مشارکت جدید نویدبخش سود اقتصادی و سودهای ژئوپلیتیکی برای سال‌های آینده است.

از نظر تجارت انرژی، یک وابستگی متقابل بین پکن و دوحه وجود دارد؛ به طوری که سال گذشته، قطر جایگزین استرالیا به عنوان بزرگترین تامین کننده ال ان جی چین شد

از نظر تجارت انرژی، یک وابستگی متقابل بین پکن و دوحه وجود دارد. سال گذشته، قطر جایگزین استرالیا به عنوان بزرگترین تامین کننده ال ان جی چین شد. در حال حاضر، چینی ها برای بیش از نیمی از واردات گاز مایع خود به قطر متکی هستند. بر همین اساس، قرارداد قطر انرژی و شرکت نفت چین برای دوحه مهم است.

در همین راستا، دکتر آندریاس کریگ استادیار مطالعات امنیتی در کینگز کالج لندن و عضو انستیتوی مطالعات خاورمیانه‌ این دانشگاه اینگونه استدلال کرده که برای قطری‌ها، چین به عنوان یک مشتری قابل اعتماد در حال رشد است. همچنین، برای همه کشورهای خلیج فارس، از جمله قطر، چین یک بازار بلند مدت قابل اعتماد محسوب می شود.

سیاست خارجی مصون سازی

در دهه ۲۰۰۰ و اوایل دهه ۲۰۱۰، دوحه روابط خود را با ایالات متحده، ایران، سوریه، عربستان سعودی، اسرائیل، حزب الله لبنان و جنبش فلسطینی حماس از یکدیگر جدا کرد تا اهرم ژئوپلیتیکی خود در منطقه را تقویت کند. امروز نیز این کشور غنی از گاز همین کار را بین قدرت های جهانی انجام می دهد.

دکتر کامراوا در این راستا معتقد است که قطر اغلب بین بازیگرانی که با یکدیگر خصومت داشته اند، خط باریکی را طی کرده است و استراتژی محافظت در روابط بین المللی خود را اتخاذ کرده است.

سرمایه‌گذاری مستمر قطر در مشارکت نزدیک خود با کشورهای غربی و همچنین تعمیق روابط انرژی خود با چین، از ویژگی‌های «مصون سازی» در استراتژی سیاست خارجی دوحه است

سرمایه‌گذاری مستمر قطر در مشارکت نزدیک خود با کشورهای غربی و همچنین تعمیق روابط انرژی خود با چین، از ویژگی‌های «مصون سازی» در استراتژی سیاست خارجی دوحه است. علیرغم تشدید اصطکاک در روابط پکن و واشنگتن، اتحاد قطر با ایالات متحده مانع گسترش روابط انرژی دوحه با چین نشده است. به طور مشابه، دوحه و مسکو نیز پس از حمله روسیه به اوکراین در سال گذشته، روابط مثبتی را حفظ کرده اند.

خطرات مرتبط با تایوان و انعطاف پذیری قطر

رویارویی نظامی چین و آمریکا بر سر تایوان، ششمین مقصد بزرگ صادرات ال ان جی قطر، سیاستگذاران قطری را با دوراهی مواجه خواهد کرد. در چنین شرایط شدید، قطر برای حفظ روابط مثبت خود با چین و ایالات متحده تلاش خواهد کرد. دکتر کامروا معتقد است که اگر چنین سناریوی کابوس‌آمیزی محقق شود، قطر تمام تلاش خود را برای حفظ وضعیت موجود در روابط خود با هر دو طرف انجام خواهد داد.

در واقع، میزان تنوع صادرات ال ان جی قطر برای دوحه در صورت وقوع چنین درگیری مسلحانه یا سایر شرایطی که در آن قطر ممکن است تحت فشار قرار گیرد تا از روابط انرژی خود با چین دور شود، نوید خوبی برای دوحه خواهد بود. کره جنوبی، ژاپن و هند مجموعاً ۵۴.۶ درصد از صادرات ال ان جی قطر در سال ۲۰۲۱ را به خود اختصاص داده اند. مقصد اصلی، کره جنوبی، تنها ۱۵.۶ درصد از فروش گاز کشورهای عربی خلیج فارس را به خود اختصاص داد.

قراردادهای بلندمدتی که قطر با شرکت های انرژی تحت کنترل دولت چین امضا کرده است، تضمین ثبات تقاضا را به دوحه می دهد

این تنوع می تواند به دوحه امکان مانور بدهد. دکتر کریگ بر این باور است که از طریقی که قطری‌ها صنعت ال ان جی خود را راه‌اندازی کردند و پایگاه مشتریان خود را تنظیم نمودند، متوجه می‌شوید که قطری‌ها به نوعی انعطاف‌پذیر هستند؛ بسیار مقاوم‌تر از چینی ها در برابر تغییرات در بازارهای صادراتی. اگر به هر دلیلی تحریم‌هایی علیه چین اعمال می‌شد، من فکر می‌کنم قطری‌ها با توجه به تنوع مشتریانشان، عملکرد بسیار خوبی خواهند داشت.

در نهایت، قراردادهای بلندمدتی که قطر با شرکت های انرژی تحت کنترل دولت چین امضا کرده است، تضمین ثبات تقاضا را به دوحه می دهد. این دقیقا همان چیزی است که قطر در جهانی که با بی ثباتی ژئوپلیتیکی به آن دامن می زند، می خواهد.

استیون رایت، دانشیار روابط بین الملل در دانشگاه حمد بن خلیفه: برای سیاستگذاران در دوحه، بسیار مهم است که اطمینان حاصل شود که ال ان جی_ اصلی ترین صادرات و منبع ثروت قطر_ به یک ابزار چانه زنی سیاسی بین غرب و چین تبدیل نمی شود

دکتر رایت توضیح داده که برای سیاستگذاران در دوحه، بسیار مهم است که اطمینان حاصل شود که ال ان جی_ اصلی ترین صادرات و منبع ثروت قطر_ به یک ابزار چانه زنی سیاسی بین غرب و چین تبدیل نمی شود. قطر دهه‌ هاست که نقش خود را به‌عنوان یک تامین‌کننده قابل اعتماد و بی‌طرف انرژی سپری کرده و این مسئله غیرواقعی است که تصور کنیم به دلیل فشارهای سیاسی، سیاست خود را کنار بگذارد. اگر تنش‌های مرتبط با تایوان بین چین و ایالات متحده از کنترل خارج شود، دوحه احتمالاً می‌تواند پیشنهاد میانجیگری در تنش‌ها و استفاده از تجربیات خود به عنوان میانجی برای دشمنان برای جلوگیری از تشدید بیشتر شود.

او معتقد است که قطر به عنوان بزرگترین صادرکننده ال ان جی جهان با مشتریان در سراسر جهان، بازیگری غیرسیاسی است که بر معاملات تجاری منصفانه متمرکز شده است. در حالی که چین یک شریک تجاری پیشرو است، رهبری قطر نیز برای اتحاد طولانی مدت خود با آمریکا ارزش قائل است. تعلیق یا محدود کردن محموله‌های ال ان جی به شدت به اعتبار و روابط آن لطمه وارد می‌کند. در میان هر رویارویی نظامی کابوس‌آمیز بر سر تایوان، دوحه احتمالاً از کارت‌های دیپلماتیک خود برای فشار در گفت‌وگو استفاده می‌کند و در عین حال به دنبال استفاده از اهرم‌های منحصربه‌فرد خود در راه‌هایی است که می‌تواند پکن و واشنگتن را از رمپ خارج کند.

دکتر رایت گفته است که در نهایت، دولت ثروتمند عربی خلیج فارس، خود را بیشتر از طریق میانجیگری مشاهده خواهد کرد تا طرفداری. در حقیقت، حفظ ثبات اولویت اصلی قطر است.