۴ پرسش کلیدی از کاپ ۲۸ درباره حل‌وفصل موضوع بازار جهانی کربن
به گزارش نفیرنفت | شبکه خبری صنعت نفت ایران؛ به نقل از هفته‌نامه بررسی تحولات بین‌المللی انرژی و تغییر اقلیم مدیریت کل امور اوپک و روابط با مجامع انرژی، کشورها قرار است در کاپ ۲۸ گامی قاطع برای تحقق بخشیدن به بازار جهانی کربن که توسط سازمان ملل اداره شود، بردارند.
ماده ۶ موافقت‌نامه پاریس این امکان را برای کشورها ایجاد کرده تا به‌طور داوطلبانه در مبادله کربن با یکدیگر همکاری کنند و بخشی از اهداف اقلیمی خود را از طریق تجارت گواهی کاهش و حذف گازهای گلخانه‌ای عملی سازند.
در اجلاس دوبی، مذاکره‌کنندگان ساختار سازوکار جدیدی را نهایی خواهند کرد که به کشورها اجازه می‌دهد گواهی کاهش انتشار (اعتبار کربن) خود را به دولت‌ها، شرکت‌ها و افراد دیگر، طبق بند ۴ ماده ۶ موافقت‌نامه پاریس بفروشند.
بازار داوطلبانه کربن در سال جاری با حساسیت شدیدتری از هر زمان دیگری روبه‌رو شده است و گزارش‌های متعددی منتشر شده که در مورد یکپارچگی آن تردید ایجاد می‌کند، اما برای بسیاری، اعتبارات کربن همچنان ابزار ارزشمندی برای هدایت منابع مالی مورد نیاز کشورهای در حال توسعه است.
مخاطرات و ملاحظات زیادی در مورد نظام جدید مبادله کربن وجود دارد که باید به‌درستی تنظیم شود و مشکلات نظام‌های موجود را اصلاح کند. در این نوشتار چهار پرسش مهم برای نتیجه‌گیری از مذاکرات کاپ ۲۸ در مورد ماده ۶ موافقت‌نامه پاریس مطرح شده است:
کدام فعالیت‌ها واجد شرایط هستند؟
تصمیم‌گیری درباره اینکه کدام فعالیت‌ها می‌توانند اعتبار کربن ایجاد کنند، مهم و البته بسیار دشوار است. اگر معیارها بیش از حد محدودکننده باشند، کشورها ممکن است برای کسب هرگونه حمایت مالی معنادار از این سازوکار دچار مشکل شوند. از طرف دیگر، پروژه‌های بسیار گسترده و با اعتبار اقلیمی مشکوک یا سایر نگرانی‌های مهم محیط زیستی و اجتماعی، اعتبار آنها را تضعیف خواهد کرد.
پارسال رکن ناظر ماده ۶.۴ سازمان ملل متشکل از ۱۲ کشور عضو موافقت‌نامه پاریس، صلاحیت فعالیت‌های مربوط به حذف کربن از جو را برای اعتباردهی کربن ارزیابی کرد: فعالیت‌هایی که دی‌اکسیدکربن را از جو خارج و آن را ذخیره می‌کند. اینها می‌توانند راه‌حل‌های مبتنی بر طبیعت مانند کاشت درخت، یا مبتنی بر روش‌های مهندسی، مانند تجهیزاتی برای مکش و جذب دی‌اکسیدکربن باشند.
اما تنش‌ها در ماه مه گذشته هنگامی ایجاد شد که گزارش توجیهی داخلی دبیرخانه کنوانسیون سازمان ملل متحد (UNFCCC) راه‌حل‌های فناوری را «اثبات‌نشده» و بالقوه خطرناک توصیف کرده و خواستار اجتناب از آنها شده بود.
با توجه به این رکن ناظر خود را از این سند کنار کشید، صنعت با ارائه سیلی از اظهارنظرها، به آن پاسخ داد و در نتیجه توصیه‌های نهایی که پس از چند جلسه طولانی مورد توافق قرار گرفت، مستقیم هیچ نوع فعالیتی را برای حذف کربن مورد تشویق یا تبعیض قرار نمی‌دهد.
وزیران باید در کاپ ۲۸ توافق انجام‌شده در مورد فعالیت‌های واجد شرایط اعتباردهی کربن را تأیید کنند. در حالی که انتظار می‌رود توافق گسترده‌ای در مورد وجود داشته باشد، اما گروه‌های خاصی ممکن است هنوز با آن مشکل داشته باشند.
پاپوآ گینه‌نو، به نمایندگی از ائتلاف کشورهای جنگل‌های بارانی، می‌تواند یک مانع برای تصویب این توافق باشد. آنها مدت‌هاست استدلال می‌کنند که اعتبارات صادرشده برای حفاظت از جنگل تحت چارچوب برنامه «کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای از جنگل‌زدایی و تخریب جنگل‌ها (+REDD)» باید به طور خودکار واجد شرایط سازوکار جدید مبادله کربن باشد.
اما بیشتر کشورها و کارشناسان با این موضوع مخالف هستند. پدرو مارتینز باراتا کارشناس بازار کربن در EDF می‌گوید: هدف چارچوب +REDD هرگز ایجاد اعتبار کربن نبود. سازوکار جدید بسیار سخت‌گیرانه است. آنها باید همانند سایر فعالیت‌ها، فرآیند ارائه روش‌شناسی و ارزیابی مستقل را طی کنند.
آیا کاهش انتشار، اضافی و دائمی است؟
از آنجا که اعتبارات کربن ازسوی دولت‌ها یا شرکت‌ها برای جبران فعالیت‌های انتشاردهنده کربن خود استفاده می‌شود، هر واحد اعتبار باید حاصل از کاهش واقعی انتشار گازهای گلخانه‌ای باشد. تعیین واقعی بودن اعتبار، یک مسئله اساسی و طولانی‌مدت در بسیاری از پروژه‌های جبران کربن بوده است.
در میان موارد مهم دیگر، مقررات باید اطمینان یابند که فعالیت‌ها به هر حال بدون تأمین کاهش کربن اتفاق نمی‌افتند و هر واحد دی‌اکسیدکربن حذف‌شده پس از مدت‌زمان کوتاهی دوباره وارد جو نمی‌شود.
رکن ناظر ماده ۶.۴ در سندی که برای تصویب به کاپ ۲۸ ارسال کرده است، در قالب توصیه‌ها به این مسائل سیاستی پرداخته است. در مورد اضافه بودن کاهش کربن، این سند می‌گوید پروژه‌ها باید تمام مقررات مربوطه را در نظر بگیرند و تجزیه‌وتحلیل دقیقی از موانع سرمایه‌گذاری ارائه کنند تا نشان دهند فعالیت‌های کاهش انتشار بدون این سازوکار اتفاق نخواهد افتاد. از نظر کارشناسان، این مقررات باید به‌اندازه کافی سخت‌گیرانه باشد.
درباره ماندگاری کاهش انتشار، نگرانی‌هایی مطرح شده است، به‌طوری که متن این سؤال را باز می‌گذارد که برای چند سال باید اعتبار کربن تضمین می‌شود که با حذف واقعی مطابقت داشته باشد، بدون اینکه آستانه‌های مشخصی ارائه داده باشد. نکته بحث‌برانگیز دیگر امکان سلب تکلیف توسعه‌دهندگان پروژه برای نظارت دائمی پس از توقف صدور اعتبار کربن است. مخاطره این است که برای مثال، درختان محافظت‌شده ممکن است در آتش بسوزند و کربن ذخیره شده را آزاد کنند.
در متن سند رکن ناظر ماده، ۶.۴ اعتبار کربن زمانی می‌تواند صادر شود که نشان داده شود مخاطره ناچیز در معکوس شدن حذف انتشار گازهای گلخانه‌ای وجود دارد. جاناتان کروک از سازمان دیده‌بان بازار کربن استدلال کرد که این بخش متن باید سخت‌تر و دقیق‌تر شود. مخاطره ناچیز را چگونه تعریف می‌کنید؟ چه منابعی به‌عنوان مدرک پذیرفته خواهد شد؟ اینها همه پرسش‌های باز هستند که ممکن است باعث ایجاد مشکلات بالقوه شود.
اگر کشوری بخواهد اعتبارات را پس بگیرد چه اتفاقی می‌افتد؟
ماده ۶ مقرر می‌دارد که اطمینان حاصل شود فعالیت‌های کاهش انتشار دو بار توسط فروشنده و خریدار در برنامه‌های اقلیمی مربوطه آنها محاسبه نشود. زمانی که کشوری اعتبار کربنی را به دولت یا شرکتی واگذار می‌کند، باید آن را از فهرست کاهش موجودی گازهای گلخانه‌ای خود کسر کند. در نتیجه کشورها باید تعادلی بین جذب درآمد و توانایی برای دسترسی به اهداف برنامه‌های اقلیمی خود ایجاد کنند، اما یک قاعده مناقشه‌برانگیز این امکان را به دولت‌های صادرکننده اعتبار، راهی برای خروج از تعهد خود می‌دهد. در دوبی، مذاکره‌کنندگان در مورد اینکه آیا کشورها می‌توانند هرگونه اعتباری را که پیش‌تر صادر شده، دوباره ارزیابی کنند، این بررسی همچنین می‌تواند در مواردی اعمال شود که پروژه‌ها باعث تخریب محیط‌زیست و نقض حقوق بشر می‌شوند.
از نظر کارشناسان این قاعده یک تهدید اساسی در مورد نتایج جبران انتشار از طریق اعتبار کربن است. در واقع، اگر کشوری بتواند اعتباراتی را که پیش‌تر معامله شده‌اند و احتمال دارند استفاده شده‌اند، لغو کند، در این صورت خطر جدی شمارش مضاعف کاهش انتشار وجود خواهد داشت. به عقیده آنان اگر قرار است ابطال اعتبارات کربن مجاز باشد، حداقل نباید در مورد اعتبارهایی که پیش‌تر فروخته شده است، اعمال شود.
آیا بازار جدید شهرت اعتبارات کربن را نجات خواهد داد؟
بسیاری از مانورها در مورد سازوکارهای ماده ۶.۴ به دلیل تأثیری است که می‌تواند بر جهان گسترده‌تر جبران کربن داشته باشد. این سازوکار باید حد بالایی را تعیین کند که پیامی قوی به بازار داوطلبانه کربن درباره نیاز به بهبود ارسال کند. سازوکار جدید قرار است شامل برخی عناصر مثبت باشد که اکنون در بازارهای کربن برای استفاده شرکت‌ها وجود ندارد.
مقررات از قبل توافق شده تعیین کرده‌اند که ۲ درصد از اعتبارات معامله‌شده در بازار جدید به‌طور خودکار لغو می‌شود. بر این اساس، فرآیند جبران کربن فقط یک بازی با حاصل‌جمع صفر نخواهد بود، بلکه کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای را از یک مکان به مکان دیگر تغییر می‌دهد اما وقتی صحبت از پروژه‌های فردی به میان می‌آید، کارشناسان معتقدند هنوز زود است بگوییم آیا از یکپارچگی بالایی برخوردارند یا خیر. در واقع، با وجود بهترین قوانین، همه‌چیز به اجرای آنها بستگی دارد.
اگر توصیه‌های رکن ناظر ماده ۶.۴ در کاپ ۲۸ تصویب شود، سازوکار جدید ممکن است تا پایان سال ۲۰۲۴ شروع به صدور اعتبار کربن کند.
به‌طور متناقض، نخستین دسته از اعتبارات ممکن است برخی از بزرگ‌ترین مخاطرات یکپارچگی را به همراه داشته باشد. در عین حال، فرآیند انتقال اعتبارات ایجادشده تحت سازوکار توسعه پاک (CDM) – بازار کربن سازمان ملل متحد که تحت پروتکل کیوتو ایجاد شده بود و اکنون کنار گذاشته شده است – به سازوکار جدید به‌خوبی در حال انجام است. هرچند اعتبارات کربن ناشی از پروژه‌های سازوکار توسعه پاک (CDM) به‌دلیل عدم کمک به کاهش واقعی انتشار گازهای گلخانه‌ای و ایجاد نقض حقوق بشر به‌طور گسترده مورد انتقاد بوده است.