کریدور جایگزین کریدور شمال به جنوب ایران در عراق رونمایی شد
به گزارش نفیرنفت | شبکه خبری صنعت نفت ایران؛عراق در مراسمی از کریدور ترانزیتی مهمی رونمایی کرد که یورونیوز آن را طرح بلندپروازانه عراق خطاب کرده و رویترز آن را پروژه عظیم خوانده است.
رویترز نوشت که دولت عراق از پروژه عظیم ۱۷ میلیارد دلاری برای ترانزیت کالا از طریق ترکیه به اتحادیه اروپا رونمایی کرد. این پروژه با توسعه خطوط آهن و جاده‌های ترانزیتی، بندر بزرگ فاو عراق در جنوب کشور را به زیرساخت‌های ترانزیتی ترکیه وصل خواهد کرد. هدف از راه‌اندازی این پروژه، کوتاه‌کردن مسیر ترانزیت کالا از کشورهای آسیای شرقی به اروپاست که هم‌اکنون از مسیر دریایی بسیار طولانی و گذر از کانال سوئز منتقل می‌شود. فرحان الفرطوسی، مدیرعامل سازمان بنادر عراق، به رویترز گفته است پروژه ترانزیتی یادشده تنها برای انتقال کالا و مسافر نیست، بلکه باعث توسعه بخش گسترده‌ای از کشور خواهد شد. دولت عراق در نظر دارد قطارهای سریع‌السیر با سرعت ۳۰۰ کیلومتر بر ساعت را برای ترانزیت کالا و مسافر در این مسیر راه‌اندازی کند.
فرطوسی همچنین گفته است که توسعه بندر فاو عراق هم‌اکنون به نیمه رسیده است و تا چند سال دیگر تکمیل می‌شود. به گفته این مقام عراقی اگر این پروژه در اوایل سال آینده میلادی آغاز شود، تا ۲۰۲۹ تکمیل خواهد شد. او در مراسم رونمایی از این پروژه تأکید کرد: «شاید عراق یک سال، دو سال یا حتی یک دهه یا دو دهه غایب بوده، اما باید روزی بازگردد و این روزها آغاز بازگشت عراق است».
رویترز هم در روایتی اختصاصی از این مراسم نوشت که بغداد روز شنبه از طرح بلندپروازانه‌ای پرده برداشت که با توسعه زیرساخت‌های جاده‌ای و ریلی عراق، می‌تواند این کشور را به کانون حمل‌ونقل منطقه‌ای تبدیل و زمینه ارتباط اروپا را با کشورهای حوزه خلیج فارس و دیگر کشورهای خاورمیانه فراهم کند.
این پروژه ۱۷ میلیارد دلاری به نام «مسیر توسعه» هنوز در مراحل اولیه خود قرار دارد و در صورت تکمیل نهایی، می‌تواند هزارو ۲۰۰ کیلومتر از مرز شمالی با ترکیه تا خلیج فارس در جنوب عراق را به یکدیگر متصل کند.
محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر عراق، این پروژه را در جریان کنفرانسی با حضور نمایندگانی از وزارت راه و ترابری ایران، اردن، کویت، عمان، قطر، عربستان سعودی، سوریه و امارات عربی متحده اعلام کرد. نخست‌وزیر عراق تأکید کرد که «ما به این پروژه به عنوان ستون اقتصاد پایدار بدون نفت نگاه می‌کنیم؛ ارتباطی که در خدمت همسایگان عراق و منطقه خواهد بود و به تلاش‌ها برای ادغام اقتصادی کمک خواهد کرد».
در حالی که این طرح کماکان نیازمند بحث‌های بیشتر است، یکی از اعضای کمیته حمل‌ونقل پارلمان عراق در این کنفرانس گفت هر کشوری که بخواهد «می‌تواند بخشی از پروژه را پیش ببرد». او همچنین افزود که این پروژه می‌تواند ظرف مدت «سه تا پنج سال» تکمیل شود.
یورونیوز همچنین نوشته است که عراق نفت‌خیز، جنگ‌زده و درگیر فساد گسترده، از زیرساخت‌های فرسوده رنج می‌برد. جاده‌های آن در وضعیت اسفباری قرار دارند و جاده‌هایی که بغداد را به شمال کشور متصل می‌کنند، از مناطقی عبور می‌کنند که باقی‌مانده گروه داعش همچنان به انجام حملات پراکنده در محل ادامه می‌دهند.
بازسازی شبکه جاده‌ای و ارتقای زیرساخت‌های ناکارآمد برق در عراق از اولویت‌های بغداد است. توسعه کریدور جاده‌ای و ریلی عراق این امکان را برای این کشور فراهم می‌کند که از موقعیت جغرافیایی خود با هدف تبدیل عراق به مرکز حمل‌ونقل کالا و جابه‌جایی مسافران بین کشورهای حاشیه خلیج فارس، ترکیه و اروپا استفاده کند.
هم‌اکنون اقداماتی در راستای افزایش ظرفیت بندر تجاری فاو در سواحل خلیج فارس آغاز شده است. این پروژه ریلی در طول مسیر
خود از شهرهای بزرگی همچون بصره، بغداد و موصل عبور خواهد کرد و تا مرز ترکیه حدود ۱۵ ایستگاه خواهد داشت.
رویگردانی عراق از شراکت ترانزیتی با ایران
رونمایی از پروژه ۱۷ میلیون دلاری عراق در شرایطی رخ می‌دهد که نیمه زمستان سال گذشته نشریه الصباح عراق به نقل از جواد الشویلی، مدیر روابط‌عمومی شرکت راه‌آهن عراق خبر داده بود که «تخصیصات لازم برای ساخت خط ریلی بندر بزرگ فاو به ترکیه در بودجه ۲۰۲۳ عراق در نظر گرفته شده است و خط ریلی بندر فاو به ترکیه به طول دوهزار و ۲۰۰ کیلومتر، هم برای انتقال مسافر و هم انتقال کالا به‌زودی به کار گرفته می‌شود. همچنین به موازات این مسیر، بزرگراهی برای تردد کامیون‌ها و نیز یک خط لوله گاز ساخته خواهد شد».
او این پروژه را از مهم‌ترین پروژه‌های زیرساختی عراق خوانده بود که تأثیر چشمگیری بر اقتصاد این کشور می‌گذارد و عراق را به حلقه ارتباط میان آسیا و اروپا تبدیل می‌کند و همچنین از ترافیک جاده‌های بین‌شهری عراق می‌کاهد؛ چون بزرگراه کامیون‌های حامل بار از مسیر جاده بین‌المللی جدا می‌شود و از شهرهای عراق عبور نمی‌کند.
الشویلی، پیمانکار این پروژه را شرکت فرانسوی آلستوم معرفی کرد؛ در حالی که پیش از این یک شرکت ایتالیایی مطالعات امکان‌سنجی پروژه و مسیر مناسب برای اجرای آن را انجام داده بود.
این اتفاق در حالی رخ می‌دهد که طرح اتصال راه‌آهن ایران به عراق چیزی حدود ۲۰ سال است که بر زمین مانده و در طول این دو دهه بارها اخباری مربوط به امضای تفاهم‌نامه بین دو کشور رسانه‌ای شد، اما به جایی نرسید. در این میان ایران خطوط ریلی خود را تا مرز عراق کشیده و بارها به عراقی‌ها پیام داده که حاضر است برای احداث خط ریلی در خاک عراق هم سرمایه‌گذاری کند؛ ولی گویا عراقی‌ها نه خود حاضر به اتصال راه‌آهن‌شان به ریل ایران هستند و نه درخواست سرمایه‌گذاری ایران را می‌پذیرند.
در دولت گذشته مذاکرات برای احداث راه‌آهن شلمچه- بصره شکل جدی‌تری به خود گرفت و وزارت راه و شهرسازی کار را به شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل سپرد. قرار بر این شد که با مشارکت بنیاد مستضعفان کار از سر گرفته شود. پس از مدتی هیئت وزیران -در جلسه مورخ ۱۲ شهریور ۱۳۹۹- پیشنهاد تغییر سرمایه‌گذار برای قرارداد مشارکت در اجرای پروژه راه‌آهن شلمچه-بصره را با هدف تسریع در آغاز عملیات اجرائی فرایند تأمین مالی پروژه به تصویب رساند و شرکت ارزش‌آفرینان فدک به‌عنوان سرمایه‌گذار و تأمین‌کننده مالی صد‌درصدی اجرای این پروژه جایگزین بنیاد مستضعفان شد؛ اما با تغییر دولت باز هم تغییراتی در مجریان این پروژه انجام شد، به‌طوری‌که با ابلاغ وزیر راه، کار از شرکت ساخت دوباره گرفته شد و به شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران واگذار شد و شرکت فدک هم از این پروژه حذف شد. به عبارت دیگر در تمام این سال‌ها مسئولان درگیر انتخاب مجری این پروژه بودند و پروژه مهم راه‌آهن شلمچه-بصره بین دستگاه‌های اجرائی پاس‌کاری شده است.
رستم قاسمی، وزیر سابق راه و شهرسازی، در سفر به عراق در دی‌ماه سال ۱۴۰۰ اعلام کرد که توافق‌نامه با عراق این است که ما ظرف یک ماه آینده عملا عملیات اجرائی در بخش پل بین ایران و عراق را آغاز کنیم؛ اما همین که پای وزیر به ایران رسید، عراقی‌ها این موضوع را تکذیب کردند و ناصر الشبلی وزیر حمل‌ونقل عراق ضمن تکذیب این ادعای قاسمی اعلام کرد با یک شرکت ایتالیایی برای توسعه طرح‌های ویژه ریلی از بندر فاو تا مرز عراق-ترکیه قرارداد امضا شده است.
این در شرایطی است که اتصال راه‌آهن ایران و عراق می‌تواند ایران را از یک مسیر عربی به اروپا برساند؛ مسیر عراق، سوریه، لبنان و دریای مدیترانه. این مسیر می‌تواند مسیر جایگزین ایران برای اتصال به اروپا از طریق ترکیه یا جمهوری آذربایجان باشد اما عراق تا امروز زیر بار اتصال راه‌آهن خود با خط ریلی ایران نرفته است؛ آن‌هم در شرایطی که برای اتصال راه‌آهن ایران و عراق تنها به ۳۰ کیلومتر خط ریلی نیاز است؛ مسافتی که تقریبا معادل نیمی از مسافت تهران – کرج است و هزینه‌ای که برای این خط ریلی برآورد شده، بنا بر گفته حمید حسینی، دبیر اتاق ایران و عراق به «شرق» تنها ۲۵۰ میلیون دلار است، اما عراق مسیر پرهزینه ترکیه را انتخاب کرده و تصمیم دارد با خط ریلی طولانی، جنوبی‌ترین نقطه عراق را به شمالی‌ترین آن وصل کند و از آنجا مجددا ده‌ها کیلومتر ریل‌گذاری انجام شود تا به راه‌آهن ترکیه متصل شود.
علی ضیایی، کارشناس صنعت حمل‌ونقل نیز پیش از این به «شرق» گفته بود که به عقیده او پروژه راه‌آهن فاو به ترکیه نباید احداث شود. او تأکید کرده بود که «به نظر من این پروژه متعلق به خود عراقی‌ها نیست و آمریکا و ترکیه آن را در دامن عراق گذاشته‌اند. با این پروژه و لابی ترکیه و آمریکا، عراق به مسیری شمال-جنوبی تبدیل می‌شود و جای ایران را می‌گیرد. در واقع با این پروژه رسما کریدور ایران دور زده می‌شود و این برخلاف منافع ملی ماست».