اسعدی دبیر کل اتحادیه صادرکنندگان نفت، گاز و پتروشیمی: ناپایداری در تامین خوراک و بی ثباتی در سیاست گذاری ها از معضلات اصلی فعالان صنعت پتروشیمی بوده که باعث ایجاد نااطمینانی در میان بخش خصوصی شده است

فریدون اسعدی دبیر کل اتحادیه صادرکنندگان نفت، گاز و پتروشیمی که ناپایداری در تامین خوراک و بی ثباتی سیاست گذاری ها را از معضلات اصلی فعالان صنعت پتروشیمی می داند، به بازار گفت: متاسفانه اطمینان لازم برای ورود و سرمایه گذاری بخش خصوصی وجود ندارد که بخش اعظم آن حاصل مداخلات دولت در این حوزه و نحوه بازگشت ارز صادرکنندگان پتروشیمی است. در چنین شرایطی رسیدن به این اهداف دور از ذهن و بعید به نظر می رسد.

صنعت سودآور اولین قربانی ناترازی

علاوه بر ظرفیت بلااستفاده، قطعی های گاز همه ساله خسارت سنگینی را به فعالین صنعت پتروشیمی وارد می کند. فعالین این صنعت می گویند با وجود اینکه سهم گاز پتروشیمی‌ ها در مصرف کل سوخت کشور تنها پنج تا هفت درصد است اما معمولا از اولین قربانیان قطع گاز در کشور هستند. طبق گفته های ابهری دبیرانجمن کارفرمایان پتروشیمی عدم النفع قطعی گاز برای واحدهای پتروشیمی در سال ۱۴۰۰ حدود ۶۸۰ میلیون دلار بوده است. هرچند که رقم دقیق خسارت قطعی گاز واحدهای پتروشیمی در سال ۱۴۰۱ اعلام نشده اما با توجه به افزایش حجم ناترازی و تعداد روزهای قطعی این رقم به طور قطع در سال گذشته بیشتر هم شده است. جدای از این احمد معروف خانی رییس اتحادیه صادرکنندگان فرآورده های نفتی هم به تازگی به بازار گفته ۹۰ درصد پالایشگاه های کوچک به دلیل مشکلاتی که در تعیین قیمت خوراک وجود دارد، تعطیل شده اند.

این تعطیلی ها در شرایطی است که پتروشیمی یکی از سودآورترین صنایع کشور بوده و معمولا اهمیت بالایی را در بازار سرمایه دارند. برآوردهای صورت گرفته حاکی از این است که درآمد ایران از بخش پتروشیمی برای سرمایه گذران حدود ۱۵ تا ۱۶ برابر بیشتر از نفت خام است. نرخ سود ۳۰ تا ۳۵ درصدی تولید محصولات پتروشیمی در مقایسه با سود ۱۲ تا ۱۵ درصدی بخش اکتشاف و تولید، بسیار بیشتر است. شرکت‌های پتروشیمی معمولاً سود بالایی به سهام‌داران خود رسانده و معمولا در میان شرکت ها برتر بورسی قرار دارند.

حسینی کارشناس انرژی: مقدار تولید محصولات پتروشیمی عربستان به تولید ۱۶۰ میلیون تن رسیده و به کشور پنجم در این صنعت تبدیل شده در حالیکه ما جزء ۵۰ کشور نخست در صنعت پتروشیمی هم نیستیم

عربستان پنجم شد، ایران پنجاهم هم نشد

صنعت پتروشیمی از جمله صنایع استراتژیک کشور است که علاوه بر تولید کالاهای حیاتی برای صنایع مختلف از جمله کشاورزی، یکی از بزرگترین تامین‌کنندگان ارز کشور و سامانه نیما است. آنگونه که مرتضی شاهمیرزایی مدیرعامل شرکت صنایع ملی پتروشیمی در اردیبهشت امسال اعلام کرده درآمد کشور از محل صادرات محصولات پتروشیمی در سال گذشته ۱۶ میلیارد دلار بوده که از این میزان نزدیک به ۱۴ میلیارد دلار در سامانه نیما عرضه شده است. با این وجود حسینی عضو اتحادیه صادرکنندگان فرآورده های نفتی صنعت پتروشیمی معتقد است که مقدار توسعه ایران در این صنعت نسبت به سایر رقبا خیلی کند صورت گرفته است. به گفته این کارشناس حوزه انرژی، عربستان با یک فاصله معنی داری در صنعت پتروشیمی از ما سبقت گرفته است. بر اساس آمار موجود مقدار تولید این کشور به ۱۶۰ میلیون تن رسیده و به کشور پنجم در صنعت پتروشیمی تبدیل شده در حالیکه ما جز ۵۰ کشور نخست در صنعت پتروشیمی هم نیستیم.

توسعه پتروشیمی به شرط احیای برجام

سعودی ها که در دو سال گذشته از محل افزایش قیمت نفت سود بالایی به جیب زده اند، حالا سیاست خود را به نوعی تغییر داده و به دنبال توقف خام فروشی هستند. همین چند وقت پیش بود که عبدالعزیز بن سلمان، وزیر انرژی این کشور اعلام کرد که عربستان می‌خواهد کل تولید نفت خام خود را با ارزش افزوده بیشتر و در قالب فرآورده‌های نفتی یا پتروشیمی بفروشد. بلومبرگ هم در گزارشی گفته که سعودی ها قصد دارد تا سال ۲۰۳۰ میلادی بیش از یک سوم تولید کنونی نفت خام خود را به تولید مواد شیمیایی اختصاص دهد تا با توجه به تغییر مسیر جهان به سمت اقتصاد کم کربن، ارزش افزوده بیشتری از بشکه‌های نفت خود ایجاد کند.

همچنین گفته می شود که این کشور قصد دارند سهم این صنعت از ۱۶ درصد در سال ۲۰۱۵ را به ۵۰ درصد در سال ۲۰۳۰ برسانند. با این اوصاف همانطور که مرکز پژوهش‌های مجلس هم پیشتر پیش‌بینی کرده بود با توجه به‌اقدامات مثبتی که سعودی ها در صنعت پتروشیمی خود انجام داده اند، این کشور می تواند در آینده جایگاه بهتری را در زمینه پتروشیمی نسبت به‌سایر کشورهای منطقه داشته باشد. با این وجود اما جواد اوجی وزیر نفت پیشتر مدعی شده بود که ایران تا ۲۰۲۷ جایگاه برتر خاورمیانه را در زمینه پتروشیمی به دست خواهد آورد. ضمن اینکه پیش بینی می شود با اجرای ۴۷ پروژه درآمد ایران از این صنعت تا سال ۲۰۲۷ به ۵۰ میلیارد دلار برسد.

بهروزی فر عضو موسسه مطالعات انرژی: ما در ایران به دنبال خام فروشی یا صدور محصولات با ارزش افزوده اقتصادی پایین هستیم. این در حالی است که اگر بتوانیم تولید محصولات را تنوع ببخشیم به طور قطع می توانیم هم درآمد ارزی خود و هم سرمایه گذاری در این صنعت را افزایش دهیم

البته بسیاری از کارشناسان دست یافتن به چنین رشدی را در گرو ارتباط با دنیا و لغو تحریم ها می دانند. مرتضی بهروزی فر کارشناس انرژی در اینباره به بازار می گوید: عربستان توانسته با ارتباط با دنیا و امضای قرارداد با غول های توسعه ای در صنعت پتروشیمی، توسعه این صنعت را سرعت ببخشد. ایران هم اگر قصد رقابت با این کشور را دارد باید به دنبال احیای برجام باشد.

عضو موسسه مطالعات انرژی ادامه می دهد: ما در ایران به دنبال خام فروشی یا صدور محصولات با ارزش افزوده اقتصادی پایین هستیم. این در حالی است که اگر بتوانیم تولید محصولات را تنوع ببخشیم به طور قطع می توانیم درآمد ارزی خود و سرمایه گذاری در این صنعت را افزایش دهیم.

بر اساس آمار موجود هم اکنون ۲۷ درصد از ظرفیت تولید پتروشیمی در منطقه غرب آسیا در اختیار ایران بوده و سهم ما از تولیدات جهان ۲.۷ درصد است.

حسین علیمراد رییس کل امور بین الملل شرکت صنایع پتروشیمی در گفتگو با بازار مدعی شده که «صنعت پتروشیمی به هیچ وجه قابلیت تحریم را ندارد». در حالت بدبینانه می توان گفت که تحریم محصولات پتروشیمی نسبت به نفت سخت و البته پیچیده تر است. با این اوصاف حداقل در شرایط تحریمی بهتر است که تامین گاز و خوراک پتروشیمی ها اولویت بالاتری نسبت به بخش خانگی داشته باشد.